زمانی که دیپ سیک (DeepSeek) در اواخر سال 2023 وارد عرصه شد، به نظر می‌رسید که یکی دیگر از استارتاپ‌های بلندپروازانه در دنیای شلوغ هوش مصنوعی باشد. این شرکت که توسط لیانگ ونفنگ، مدیر یک صندوق سرمایه‌گذاری چینی تأسیس شده بود، در ابتدا چندان مورد توجه قرار نگرفت. مدل‌های هوش مصنوعی که ارائه می‌کرد، اگرچه پتانسیل بالایی داشتند، اما در برابر غول‌هایی مانند OpenAI، Meta و Google چندان برجسته به نظر نمی‌رسیدند. اما در دسامبر 2024، دیپ سیک با رونمایی از مدل جدید خود، DeepSeek R1، صنعت فناوری را متحول کرد و نگاه‌ها را به خود جلب نمود. این پیشرفت نه تنها یک دستاورد فنی بود، بلکه زنگ خطری ژئوپلیتیکی نیز به حساب می‌آمد.

مدل DeepSeek R1 توانست با هوش مصنوعی‌های پیشرفته‌ای مانند GPT-4 و Gemini رقابت کند و آنچه بیش از همه توجه را جلب کرد، هزینه حیرت‌انگیز پایین توسعه آن بود. در حالی که شرکت‌های آمریکایی مانند OpenAI و Meta میلیاردها دلار برای تحقیق و توسعه خرج می‌کنند، DeepSeek با فقط 5.6 میلیون دلار این مدل را توسعه داده بود! این شرکت چینی برای دور زدن محدودیت‌های صادراتی آمریکا، از تراشه‌های کمتر پیشرفته‌ای استفاده کرد و نشان داد که خلاقیت و نوآوری می‌تواند بر سرمایه‌های کلان غلبه کند.

انتشار این مدل بلافاصله تأثیرات گسترده‌ای در بازار گذاشت. اپلیکیشن DeepSeek به پربازدیدترین برنامه در اپ استور اپل تبدیل شد و این موفقیت باعث شد که ارزش سهام شرکت‌های فناوری آمریکا طی چند روز، نزدیک به 1 تریلیون دلار سقوط کند!

بحران امنیتی و واکنش کاخ سفید

موفقیت دیپ سیک تنها یک موضوع فناورانه نبود، بلکه به یک چالش ملی برای آمریکا تبدیل شد. این اتفاق نشان داد که محدودیت‌های صادراتی که دولت بایدن علیه چین وضع کرده بود، نتوانسته جلوی رشد هوش مصنوعی این کشور را بگیرد. دونالد ترامپ که در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود به سر می‌برد، نشستی اضطراری با مدیرعامل انویدیا، جنسن هوانگ، برگزار کرد تا درباره سخت‌تر کردن سیاست‌های صادرات تراشه‌های پیشرفته به چین تصمیم‌گیری کند. سهام انویدیا پس از موفقیت دیپ سیک 17 درصد سقوط کرد و این شرکت را در مرکز جنگ فناوری میان آمریکا و چین قرار داد.

دولت ترامپ اکنون در حال بررسی اقدامات جدیدی برای محدود کردن دسترسی چین به فناوری‌های پیشرفته است، از جمله ممنوعیت صادرات تراشه‌های H20 شرکت انویدیا که برای رعایت محدودیت‌های صادراتی آمریکا طراحی شده بود. برخی از قانون‌گذاران آمریکایی نیز خواستار بررسی دقیق‌تر سیاست‌های صادراتی شده‌اند، به ویژه پس از ادعاهایی مبنی بر اینکه دیپ سیک به‌طور غیرقانونی به تراشه‌های پیشرفته آمریکایی دست پیدا کرده است. وزارت بازرگانی ایالات متحده در حال انجام تحقیقات در این زمینه است.

دیپ سیک؛ قهرمان نوآوری یا تهدید امنیتی؟

دیپ سیک در برابر انتقادات ایستادگی کرده است. لیانگ ونفنگ موفقیت شرکت خود را “پیروزی نوآوری بر وابستگی به فناوری غرب” توصیف کرده است. اما همچنان ابهامات زیادی درباره شفافیت این شرکت وجود دارد. برخی منتقدان معتقدند که DeepSeek هزینه‌های واقعی تحقیق و توسعه خود را پنهان کرده و همچنین ارتباطات احتمالی‌اش با دولت چین باعث نگرانی در غرب شده است. علاوه بر این، سانسور موضوعات سیاسی در مدل‌های اولیه DeepSeek، نگرانی‌هایی درباره نقش این شرکت در انتشار روایت‌های مورد حمایت دولت چین ایجاد کرده است.

با این حال، دیپ سیک نشان داده که دسترسی به فناوری پیشرفته دیگر محدود به سیلیکون‌ولی نیست. اکنون، مسابقه برای تسلط بر هوش مصنوعی به نبردی جهانی تبدیل شده است، جایی که نوآوری، سرمایه‌گذاری و سیاست‌های ژئوپلیتیکی به‌شدت در هم تنیده‌اند.

رشد ناگهانی سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی چین پس از موفقیت دیپ سیک

سرمایه‌گذاران چینی به سرعت به سهام شرکت‌های مرتبط با هوش مصنوعی روی آورده‌اند. آنها معتقدند که موفقیت دیپ سیک می‌تواند چین را به رهبر جدید این صنعت تبدیل کند، آن هم در شرایطی که تنش‌های فناوری میان چین و آمریکا در حال افزایش است.

استرالیا DeepSeek را به دلایل امنیتی ممنوع کرد

نگرانی‌های امنیتی باعث شد دولت استرالیا استفاده از DeepSeek را در تمامی دستگاه‌های دولتی ممنوع کند. استرالیا به جمع کشورهایی پیوسته که به دلیل ملاحظات امنیتی، دسترسی به این هوش مصنوعی را محدود کرده‌اند.