امروزه هوش مصنوعی (AI) نقش پررنگی در روند یادگیری دانش‌آموزان دارد، اما برخی معلمان هشدار می‌دهند که استفاده بیش‌ازحد از این فناوری می‌تواند به مهارت‌های تفکر انتقادی (critical thinking) آن‌ها آسیب بزند.
رشد چشمگیر استفاده از هوش مصنوعی در میان دانش‌آموزان
تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در میان کودکان و نوجوانان به‌سرعت در حال افزایش است. در سال 2023، حدود 50٪ از نوجوانان آمریکایی یا هرگز از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده نکرده بودند یا حتی نمی‌دانستند این فناوری چیست. اما تا سپتامبر 2024، 70٪ از دانش‌آموزان دبیرستانی حداقل یک نوع ابزار تولید محتوای مبتنی بر هوش مصنوعی را به کار گرفته بودند.
چرا معلمان نگران هستند؟
برخی معلمان معتقدند که دانش‌آموزان به جای استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان یک ابزار کمکی، از آن به‌عنوان راهی برای فرار از تفکر عمیق و حتی تقلب استفاده می‌کنند. جینا پرنابی، معلم زبان انگلیسی در دبیرستانی در آتلانتا، توضیح می‌دهد که آزمون‌های پیشرفته (AP) از دانش‌آموزان می‌خواهند تا با ارائه استدلال‌های منطقی، تفکر انتقادی خود را نشان دهند. اما reliance بیش‌ازحد بر هوش مصنوعی باعث می‌شود مهارت‌های تحلیل و استدلال در آن‌ها تضعیف شود.
او این موضوع را با یک مثال جالب توضیح می‌دهد:
انتظار دارید یک مایل بدوید، درحالی‌که فقط تا حالا 40 یارد دویده‌اید!
تحقیقات چه می‌گویند؟
یک مطالعه جدید از دانشگاه کارنگی ملون و مایکروسافت نشان داده است که استفاده نادرست از ابزارهای تولید محتوای هوش مصنوعی می‌تواند مهارت‌های شناختی را تضعیف کند. به گفته‌ی این پژوهشگران:
هوش مصنوعی اگرچه می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد، اما ممکن است باعث کاهش درگیری فکری و تضعیف توانایی حل مسائل به‌صورت مستقل شود.
اثر منفی هوش مصنوعی بر تمرکز دانش‌آموزان
الکسا بروتا، معلمی در نیوجرسی، هشدار داده است که هوش مصنوعی نه‌تنها تفکر انتقادی را تضعیف می‌کند، بلکه می‌تواند مشکل کاهش تمرکز را، که از قبل به دلیل استفاده زیاد از گوشی‌های هوشمند وجود داشته، تشدید کند.
آیا هوش مصنوعی کاملاً مضر است؟
دنیس پوپ، محقق دانشگاه استنفورد، معتقد است که اگر هوش مصنوعی به‌درستی استفاده شود، می‌تواند به‌عنوان یک معلم خصوصی برای دانش‌آموزانی که به کمک بیشتری نیاز دارند، عمل کند. این ابزار به‌ویژه برای کودکانی که والدینشان وقت یا توانایی کمک به آن‌ها را ندارند، یا برای دانش‌آموزانی که زبان انگلیسی زبان اول آن‌ها نیست، می‌تواند مفید باشد.
او همچنین تأکید می‌کند که یادگیری کار با هوش مصنوعی برای دانش‌آموزان ضروری است، زیرا در آینده‌ی شغلی آن‌ها نقش مهمی خواهد داشت. اما درعین‌حال، معلمان باید ساختار تکالیف را تغییر دهند تا همچنان مهارت‌های تفکر انتقادی در دانش‌آموزان تقویت شود؛ مثلاً از آن‌ها بخواهند مقالاتی که هوش مصنوعی تولید کرده را نقد و تحلیل کنند.
آینده‌ی هوش مصنوعی در آموزش: تهدید یا فرصت؟
درحالی‌که برخی معلمان مانند پرنابی، کاملاً مخالف استفاده از هوش مصنوعی در کلاس‌هایشان هستند، برخی دیگر سعی دارند از این فناوری به‌عنوان ابزاری تکمیلی برای یادگیری استفاده کنند. حقیقت این است که هوش مصنوعی در حال تبدیل شدن به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ماست، اما باید راه‌های استفاده‌ی درست و مؤثر از آن را یاد بگیریم.
مقایسه تأثیرات مثبت و منفی هوش مصنوعی بر دانش‌آموزان
| مزایا | معایب |
|---|---|
| کمک به انجام تکالیف برای دانش‌آموزان نیازمند | کاهش مهارت‌های تفکر انتقادی |
| افزایش سرعت در یافتن اطلاعات | وابستگی بیش‌ازحد به هوش مصنوعی |
| فراهم کردن امکان یادگیری مستقل | تضعیف تمرکز و دقت دانش‌آموزان |
| آمادگی برای آینده‌ی دیجیتال | افزایش احتمال تقلب در تکالیف و امتحانات |
نتیجه‌گیری
هوش مصنوعی در دنیای آموزشی امروز اجتناب‌ناپذیر است. اگرچه این فناوری می‌تواند یادگیری را تسهیل کند، اما معلمان و والدین باید مراقب باشند که استفاده‌ی نادرست از آن، مهارت‌های تفکر انتقادی دانش‌آموزان را از بین نبرد. راهکار مناسب، استفاده‌ی هدفمند و نظارت‌شده از هوش مصنوعی است تا بتواند در کنار آموزش سنتی، به یادگیری عمیق‌تر و بهتر کمک کند.
