در حالی که مکمل‌های کلاژن اغلب با فوایدی مانند بهبود سلامت پوست و مفاصل شناخته می‌شوند، مطالعه‌ای تازه این احتمال را مطرح کرده که کلاژن می‌تواند در فرایند کاهش وزن نیز نقش داشته باشد. با این حال، متخصصان هشدار می‌دهند که هنوز برای نتیجه‌گیری قطعی بسیار زود است.
یافته‌های کلیدی مطالعه:
- شرکت‌کنندگانی که روزانه دو عدد بار پروتئینی غنی‌شده با کلاژن مصرف کردند، نسبت به گروه کنترل کاهش وزن بیشتری داشتند.
- این افراد همچنین شاهد بهبودهایی در فشار خون، چربی کبد و اندازه دور کمر بودند.
- اما محدودیت‌هایی مانند تعداد کم شرکت‌کنندگان و دوره کوتاه مطالعه، مانع از تعمیم کامل نتایج می‌شود.
کلاژن چیست و چرا مورد توجه قرار گرفته؟
کلاژن رایج‌ترین پروتئین بدن انسان است و در ساختار پوست، استخوان‌ها، عضلات و بافت‌های پیوندی نقش کلیدی دارد. مکمل‌های کلاژن معمولاً از استخوان حیوانات یا ماهی به‌دست می‌آیند.
در مطالعه مورد بحث که نتایج آن در «نشریه Nutrients» و «کنگره اروپایی چاقی» منتشر شده، از بارهای پروتئینی حاوی ۱۰ گرم کلاژن گاوی استفاده شده بود که به‌طور خاص برای جذب و نگهداری آب در معده فرآوری شده‌اند.
هر بار تنها ۹۰ کالری داشت و حاوی ۸.۸ گرم پروتئین، ۷.۲ گرم کربوهیدرات، ۳.۲ گرم چربی و ۲.۵ گرم فیبر بود. برای بهبود طعم، ترکیباتی مانند شکلات تلخ، فیبر گیاهی، شیرین‌کننده‌ها و روغن آفتابگردان نیز به آن افزوده شده بود.
آیا کلاژن واقعاً به لاغری کمک می‌کند؟
در این پژوهش، ۶۴ فرد بزرگسال دارای اضافه‌وزن یا چاقی (۳۲ زن و ۳۲ مرد) شرکت داشتند. به مدت ۱۲ هفته، گروه اول روزانه دو بار پروتئینی کلاژنی همراه با ۲۵۰ میلی‌لیتر آب، ۴۵ دقیقه پیش از ناهار و شام مصرف کردند. گروه کنترل فقط آب نوشیدند.
نتایج نشان داد:
- کاهش وزن بیشتر: افراد گروه کلاژن به‌طور متوسط ۳ کیلوگرم وزن کم کردند؛ در حالی که گروه کنترل تنها ۱.۵ کیلوگرم کاهش وزن داشت.
- بهبود نشانگرهای سلامت: کاهش فشار خون، اندازه دور کمر و چربی کبد در گروه دریافت‌کننده کلاژن بیشتر بود.
- حفظ توده عضلانی: برخلاف بسیاری از رژیم‌ها که با کاهش عضله همراه‌اند، مصرف این بارهای کلاژن باعث حفظ توده عضلانی شد.
به گفته دکتر «فرمین میلاگرو»، نویسنده اصلی مطالعه از دانشگاه ناوارای اسپانیا، “ما دیدیم که مصرف این بارها بدون نیاز به ورزش اضافه، به حفظ عضله در کنار کاهش وزن کمک می‌کند.”
چرا ممکن است کلاژن چنین اثری داشته باشد؟
طبق گفته پژوهشگران، این بارهای کلاژن احتمالاً از دو طریق اثرگذارند:
- احساس سیری طولانی‌تر: خاصیت جذب آب در معده باعث می‌شود فرد احساس پُری بیشتری داشته باشد.
- تأثیر بر میکروبیوم روده: کلاژن به‌دلیل سختی هضم، تا روده بزرگ باقی می‌ماند و در آنجا به تغذیه باکتری‌های مفید روده کمک می‌کند. این باکتری‌ها ترکیباتی تولید می‌کنند که با کاهش التهاب و چاقی مرتبط‌اند.
- افزایش متابولیسم: برخی شواهد حاکی از آن است که کلاژن نسبت به سایر پروتئین‌ها خاصیت ترموژنیک بالاتری دارد و انرژی بیشتری برای هضم نیاز دارد.
محدودیت‌هایی که نباید نادیده گرفت
با اینکه نتایج اولیه امیدوارکننده به نظر می‌رسند، اما کارشناسان تأکید می‌کنند که هنوز برای توصیه عمومی به مصرف کلاژن جهت لاغری زود است:
- اندازه نمونه محدود: تنها ۶۴ نفر در این پژوهش شرکت داشتند و این حجم برای نتیجه‌گیری قطعی کافی نیست.
- دوره مطالعه کوتاه بود: این مطالعه تنها ۱۲ هفته به‌طول انجامید و اثرات بلندمدت مشخص نیست.
- وجود ترکیبات متنوع در بارها: معلوم نیست آیا اثر اصلی ناشی از کلاژن بوده یا ترکیبات دیگری مثل فیبر و پروتئین نیز نقش داشته‌اند.
- تأمین مالی از سوی یک شرکت ذی‌نفع: این پژوهش توسط شرکت Viscofan که در تولید کلاژن تخصص دارد، تأمین مالی شده است. هرچند این موضوع اعتبار علمی پژوهش را باطل نمی‌کند، اما می‌تواند منبعی از سوگیری باشد.
پس آیا باید کلاژن مصرف کنیم؟
از دید دکتر «کایل تامپسون»، جراح چاقی، مصرف مکمل کلاژن در دوزهای توصیه‌شده برای اغلب افراد بی‌خطر است. با این حال، وی توصیه می‌کند پیش از شروع مصرف با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود.
او همچنین یادآوری می‌کند که بارهای کلاژنی مورداستفاده در مطالعه، به‌صورت تجاری برای عموم مردم در دسترس نیستند و نمی‌توان با مکمل‌های معمول بازار همان اثر را انتظار داشت.
نکته مهم برای افراد دارای آلرژی: بسیاری از مکمل‌های کلاژن از منابع دریایی تهیه می‌شوند و ممکن است برای افراد دارای حساسیت به صدف‌های دریایی خطرناک باشند.
جمع‌بندی
گرچه مطالعه منتشرشده در نشریه Nutrients می‌تواند آغازگر پژوهش‌های بیشتری در زمینه اثرات کلاژن بر وزن بدن باشد، اما در حال حاضر برای گنجاندن آن به‌عنوان راه‌حل قطعی لاغری زود است.
به گفته دکتر تامپسون:
چاقی بیماری پیچیده‌ای است و ما از تمام ابزارهایی که در اختیار داریم برای کمک به بیماران استفاده می‌کنیم. اما فعلاً باید به روش‌های اثبات‌شده تکیه کنیم و نسبت به مکمل‌ها دیدی باز ولی واقع‌گرایانه داشته باشیم.
