سی‌تی‌اسکن (CT Scan) یکی از رایج‌ترین ابزارهای تصویربرداری پزشکی است که در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها – از سکته مغزی گرفته تا شکستگی استخوان یا بررسی تومورها – نقش کلیدی دارد. اما یک نگرانی قدیمی همیشه وجود داشته: آیا سی‌تی‌اسکن می‌تواند باعث بروز سرطان شود؟ آیا واقعاً باید از انجام آن بترسیم؟
یک مطالعه جدید در مجله معتبر JAMA Internal Medicine منتشر شده که نشان می‌دهد شاید ما تا امروز، خطرات واقعی سی‌تی‌اسکن را دست‌کم گرفته‌ایم.
سی‌تی‌اسکن چگونه می‌تواند سرطان‌زا باشد؟
سی‌تی‌اسکن با استفاده از اشعه‌ی یونیزه‌کننده (Ionizing Radiation) تصاویر دقیقی از داخل بدن تهیه می‌کند. این نوع اشعه ممکن است با آسیب به DNA سلولی، زمینه‌ساز بروز سرطان شود. گرچه میزان اشعه در هر اسکن کم است، اما انجام مکرر سی‌تی‌اسکن در طول زمان می‌تواند اثر تجمعی داشته باشد.
✅ نکته مهم: طبق این مطالعه، در سال 2023 حدود 100هزار مورد جدید سرطان در آمریکا ممکن است ناشی از سی‌تی‌اسکن بوده باشد؛ یعنی حدود 5٪ از تمام سرطان‌های جدید!
چرا این عدد نگران‌کننده است؟
- استفاده از سی‌تی‌اسکن در سال‌های اخیر 30٪ افزایش یافته.
- شایع‌ترین سرطان‌های ناشی از سی‌تی‌اسکن در این مطالعه:
🔹 سرطان ریه
🔹 سرطان روده بزرگ
به گفته دکتر ربکا اسمیت، متخصص رادیولوژی و نویسنده این مطالعه، خطر سی‌تی‌اسکن اکنون در حد عواملی مثل مصرف الکل یا چاقی زیاد است.
پرسش و پاسخ: سی‌تی‌اسکن و سرطان
❓ آیا سی‌تی‌اسکن سرطان‌زاست؟
✅ پاسخ: بله، احتمال اندکی برای افزایش خطر سرطان وجود دارد، مخصوصاً اگر اسکن‌های زیادی انجام شود. ولی در بیشتر موارد، فواید تشخیص زودهنگام بیماری، از خطر احتمالی بیشتر است.
❓ کودکان در معرض خطر بیشتری هستند؟
بله. کودکان و نوجوانان به دلیل در حال رشد بودن بافت‌ها، حساس‌تر به اثرات اشعه هستند.
❓ آیا شواهد مستقیمی وجود دارد که ثابت کند سی‌تی‌اسکن سرطان ایجاد می‌کند؟
🔍 طبق انجمن رادیولوژی آمریکا (ACR)، هیچ مطالعه‌ی مستقیمی هنوز این ارتباط را به‌طور قطعی اثبات نکرده؛ اما مطالعات غیرمستقیم (مانند نتایج بازماندگان بمب اتم یا افرادی که پرتو‌درمانی گرفته‌اند) احتمال خطر را تایید می‌کنند.
آیا جایگزینی برای سی‌تی‌اسکن وجود دارد؟
🔹 در برخی موارد، بله. مثلاً:
- ام‌آر‌آی (MRI) یا سونوگرافی (Ultrasound) در برخی تشخیص‌ها جایگزین مناسبی هستند.
- اما در بسیاری از موارد مانند بررسی دقیق ریه یا مغز، سی‌تی‌اسکن سریع‌ترین و دقیق‌ترین گزینه است.
✅ مثال مهم: سی‌تی‌اسکن با دوز کم (Low-dose CT) توانسته میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه را تا 20٪ کاهش دهد!
چه زمانی باید احتیاط کرد؟
در شرایطی مانند:
- سردردهای خفیف و گذرا
- عفونت‌های سینوسی ساده
- دردهای مبهم و بدون تشخیص
🔔 بهتر است با پزشک مشورت شود که آیا واقعاً نیاز به تصویربرداری هست یا می‌توان صبر کرد؟
به گفته متخصصان، پرسیدن سؤال از پزشک حق شماست:
آیا واقعاً این سی‌تی‌اسکن ضروری است؟ آیا جایگزینی وجود دارد؟
نتیجه‌گیری: نگرانی منطقی، ولی نه ترس بی‌مورد
✅ سی‌تی‌اسکن یکی از ابزارهای بسیار مفید پزشکی است.
❗ اما استفاده‌ی بی‌رویه از آن می‌تواند خطراتی مانند افزایش احتمال بروز سرطان داشته باشد.
💡 راه‌حل چیست؟ استفاده‌ی هدفمند، به‌موقع و با کمترین دوز ممکن.
🔍 اگر نگران هستید، پیشنهاد می‌شود:
- با پزشک درباره لزوم انجام سی‌تی‌اسکن صحبت کنید.
- درباره جایگزین‌هایی مانند MRI یا سونوگرافی بپرسید.
- در صورت امکان، به مراکز تصویربرداری دارای مجوز و استانداردهای ایمنی مراجعه کنید.
